هرگونه مشکل ظاهری یا درد در دندان را باید جدی بگیریم و در جهت بررسی وضعیت و یا درمان آن اقدام نماییم. اگر فردی یک دندان پوسیده یا خراب شده را به حال خود رها کند، تحت شرایط مختلفی این دندان بستر مناسبی برای ایجاد عفونت می باشد. عفونتی که نه تنها مشکلات لحظه ای، درد و ورم را برای فرد به همراه دارد که ممکن است در برخی موارد به سایر نقاط بدن هم سرایت کند و باعث عوارض ثانویه بسیار خطرناکی گردد. از همین رو توصیه می گردد که اگر در میان دندان های فرد، یک دندان خراب شده و آسیب دیده وجود دارد که حتی دردی را ایجاد نمی کند، جهت درمان وضعیت آن به دندانپزشک مراجعه شود. چرا برخی مشکلات دهانی مانند بوی بد دهان نیز از همین عفونت دندان ناشی می شوند.

عفونت دندان چیست؟

درگیر شدن عصب دندان تحت مواردی مانند پوسیدگی دندان و همچین تجمع باکتری ها در ناحیه ریشه دندان، مواردی است که از آن به عنوان عفونت دندان یاد می شود. برای هیچ فردی عفونت دندان به صورت بی مقدمه و ناگهانی رخ نمی دهد. بلکه یک روند طولانی مدت از تخریب تاج دندان تا نواحی داخلی آن را شامل می شود که در نهایت به محل تماس دندان و لثه می رسد. اینکه درمان دندان را در چه مرحله آغاز کنید، شرایط را به کل تغییر می دهد. زمانی که برای این درمان دیر اقدام شود، نیاز به درمان ریشه دندان و عصب کشی وجود خواهد داشت. عفونت در دندان در مرحله اولیه درد زیادی را ایجاد می کند و عوارض بعدی آن که حتی در صورت از بین رفتن درد نیز ادامه خواهند داشت شامل بوی بد دهان، طعم ناخوشایند درون دهان و در مواقعی بی حالی و تب می باشد.

در تعریف ساده می توان گفت که رها کردن دندان پوسیده به حال خودش، در نهایت با عفونت همراه خواهد بود که ریشه و لثه دندان را درگیر می کند و ممکن است به سایر نقاط بدن نیز منتقل شود.

علت آن

عفونت دندان می تواند تحت عوامل بسیار متفاوتی بوجود بیاید که اکثر آنها در دراز مدت در ایجاد این بیماری نقش داشته اند. از جمله اینکه اشاره کردیم یک دندان پوسیده که مدتها به حال خود رها شده باشد، بستر مناسبی برای عفونت دندان است. مورد بعدی برای افرادی اتفاق می افتد که دارای حساسیت های دهان و دندان هستند. درمان های کانال ریشه نیز که قبلا انجام شده است یکی دیگر از عوامل شایع ایجاد عفونت در دندان می باشند.

اما اگر به صورت کلی بخواهیم بیان کنیم هر گونه عارضه داخلی و سطحی که فضا را برای تجمع باکتری ها در ناحیه میانی بین دندان و لثه فراهم کند، عاملی برای عفونت دندان خواهد بود. عفونتی که در لحظه برای درمان آن اقدام شود.

علائم عفونت دندان

با مشاهده یک سری علائم ما می توانیم به سرعت متوجه وضعیت عفونت دندان شویم و جهت درمان آن اقدام نماییم. از مهمترین این علائم می توان به موارد زیر اشاره کرد :

• حساسیت به خوردن غذا و نوشیدنی گرم یا سرد : در صورتی که با چنین مشکلی روبرو هستید شرایط برای دندان شما به گونه ای است که عصب تحت تاثیر این غذا و نوشیدنی سرد یا گرم قرار می گیرد. پس شرایط ایجاد عفونت وجود دارد و چه بسا ایجاد هم شده باشد.
• درد شدید در ناحیه ریشه دندان : دردهایی که با قرص و مسکن نیز بهبود زیادی ندارند و به صورت زمانی هی تشدید می شوند و دوباره مدتی کاهش پیدا می کنند.
• تغییر رنگ دندان : اینکه قسمتی از دندان دارای رنگ تیره یا قهوه ای شود و با سایر دندان ها از نظر رنگ و ظاهر تفاوت داشته باشد. البته در خیلی مواقع این نشانه آنقدر دیر ممکن است رخ دهد که کامل عصب درگیر عفونت باشد.
• ورم شدید در ناحیه لثه، فک و صورت : از آنجایی که عفونت ها همراه با تجمع زیاد چرک در محل می باشند، در موارد زیادی همراه با عفونت دندان، شاهد ورم فک هستیم. این ورم مانند یک کیست در ناحیه لثه ایجاد می شود و گاهی آنقدر میزان آن زیاد است که کاملا صورت فرد را دچار تغییر شکل می کند.
• بو و طعم بد در دهان : البته بوی بد دهان عوامل گسترده ای دارد که یکی از دلایل آن عفونت دندان می باشد. در خیلی از موارد نیز خود فرد متوجه بوی بد دهان نمی شود و این مورد توسط دیگران به او گوشزد می گردد. اما اینکه در دهان خود احساس طعم ناخوشایند یا تلخ و … را دارید، ممکن است بخاطر عفونت باشد.

در کنار این موارد، علائمی مانند درد در زمان خواب و نیمه شب، عدم باز شدن دهان به اندازه کافی، درد در زمان جویدن غذا و … نیز اشاره به مشکلات عفونت دندان دارند.

روند عفونی شدن دندان چیست؟

هرگونه مشکل سطحی و درونی که در دندان ایجاد شود و برای درمان آن اقدامی صورت نگیرد، نقطه شروعی برای روند عفونی شدن دندان می باشد. از جمله شکستگی و ترک های سطحی که در تاج دندان ایجاد می شوند. این موارد مسیر را برای ورود هوا، نوشیدنی ها و مواد غذایی به درون دندان باز می کنند و باقی ماندن هر کدام از این موارد به مرور زمان بستر ایجاد عفونت را فراهم می کنند.

عدم رعایت بهداشت نیز عامل دیگری است که باعث شروع روند عفونی شدن دندان می شود. به همین دلیل شاید شما در کوتاه مدت به این فکر کنید که مسواک زدن برای تمیزی ظاهر دندان هر چند وقت یک بار کفایت می کند اما نه تنها باید به صورت روزانه انجام شود که استفاده از نخ دندان نیز الزامی است. این دو مورد کمک می کنند که عوامل زمینه ساز عفونت مانند باقی ماندن خوراکی ها و … از محل دندان ها خارج شوند و شرایط برای تجمع باکتری فراهم نگردد.

عامل بعدی در ایجاد روند عفونی شدن دندان یا تسریع عفونی شدن دندان، فرآیندهای درمانی یا مصرف داروهای خاص می باشد. از جمله درمان ریشه دندان که در گذشته انجام شده باشد، می تواند به ایجاد یک شرایط دراز مدت جهت عفونی شدن دندان کمک کند.

روند دراز مدت عفونی شدن دندان تحت تاثیر عوامل دیگری مانند رژیم غذایی نامناسب همراه با قند بالا، از جمله مصرف زیاد نوشابه و انواع شیرینی اتفاق می افتد.

بالا رفتن سن نیز در تشدید روند عفونی شدن دندان ها بی تاثیر نمی باشند.

پیشگیری از عفونت دندان

کنترل برخی عوامل مانند افزایش سن در دست ما نیست، اما با رعایت بهداشت دهان و دندان و همچین برنامه غذایی مناسب که فاقد مصرف زیاد شیرینی و نوشابه گاز دار باشد می توان خراب شدن و عفونی شدن دندان ها را به تعویق انداخت. از جمله مواردی که در پیشگیری عفونت دندان کمک بسیاری می کنند عبارتند از :

• عدم مصرف دخانیات
• حداقل یک بار استفاده از نخ دندان در روز
• مسواک زدن درست و مناسب با خمیر دندان دارای فلوراید.
• رژیم غذایی سالم با میزان مصرف قند پایین
• کاهش مصرف نوشیدنی های گازدار و تا حد امکان حذف نوشابه ها از برنامه غذایی.
• قرار دادن میوه ها و سبزی ها در برنامه غذایی
• قرقره آب نمک در شرایط عدم دسترسی به مسواک

 

درمان های پزشکی عفونت دندان

با توجه به عوامل گسترده ای مانند محل دقیق عفونت، شرایط عفونت، گسترش یا عدم گسترش عفونت، شرایط جسمی فرد که تحت تاثیر عفونت واکنش بدنی شدیدی مانند تب داشته است یا خیر و  دیگر موارد، روش درمانی متفاوتی را برای عفونت دندان در نظر می گیرند.

در فرآیند درمان عفونت دندان کم ریسک ترین روش درمانی که بازدهی مناسب و خوبی برای فرد داشته باشد استفاده می گردد. مهمترین روش های درمانی عبارتند از :

• عصب کشی یا روت کانال دندان
  

برای مواردی که عفونت در عمق دندان ایجاد شده باشد، نیاز به انجام روت کانال دندان (Root canal) یا همان عصب کشی است که با ایجاد حفره در تاج دندان انجام می گیرد و به حذف پوسیدگی ها، عفونت ها و همچنین باکتری های تجمع یافته پرداخته می شود. در عصب کشی فضای خالی پایینی دندان توسط ماده های لاستیک مانند از جمله گوتاپرکا پر می شوند و در صورت نیاز متخصص پر کردن کامل دندان را برای فرد لحاظ می کند.

• آپیکوکتومی

در همه موارد عصب کشی به صورت کامل جهت برداشتن عفونت دندان جوابگو نیست و متخصصان از فرآیند تکمیلی مانند آپیکوکتومی (Apicoectomy) در این موارد استفاده می کنند. با این روش مقداری از لثه باز می شود تا ریشه انتهایی دندان که درگیر عفونت است همراه با بافت عفونی اطراف خارج گردند.

• آنتی‌بیوتیک‌ها

استفاده از این دسته دارویی برای کنترل شرایط عفونت و جلوگیری از انتقال و گسترش آن صورت می گیرد. در برخی موارد با توجه به شرایط درمانی فرد ممکن است استفاده از آنتی بیوتیک ها در کنار روش های درمانی دیگر مانند عصب کشی نیز استفاده گردد و روند طول درمان نیز توسط متخصص تعیین می گردد.

 علاوه بر روش های درمانی گفته شده استفاده از درمان های سپسیس و درناژ نیز در برخی موارد استفاده می شود. درناژ شامل تخلیه مستقیم عفونت از محل ایجاد شده می باشد. افرادی که دارای مشکلات سپسیس (عفونت خون) نیز می باشند باید به صورت ویژه تحت مراقبت، روند درمانی خود را طی کنند.

درمان خانگی عفونت

اگر دندانی درگیر عفونت شود، دیگر نمی توان به صورت خانگی و با روش های غیر پزشکی درمان کاملی برای آن انجام داد، اما ممکن است تا زمان مراجعه به پزشک و رسیدن به کلینیک به خاطر دلایل مختلف فاصله زمانی وجود داشته باشد که می توان در این مدت با یک سری روش های درمان خانگی، وضعیت درد را کنترل کرد و تا حدودی از افزایش ورم و یا گسترش عفونت جلوگیری نمود. موارد زیر در این مورد کمک کننده هستند :

• استفاده از دهانشویه برای شستشوی دهان
• قرقره آب ولرم همراه با نمک و آب لیمو
• استفاده از مسکن ها برای کاهش درد
• کنترل میزان تورم و درد با کمک کمپرس سرد روی صورت
• نوشیدن دمنوش های تسکین دهنده از جمله دمنوش گل داوودی
• گذاشتن زنجبیل یا زردچوبه روی دندانی که دچار عفونت شده است.
• استفاده از چای شنبلیله به عنوان یک نوشیدنی ضد باکتریایی
• استفاده از اسانس آویشن برای رفع التهاب و همچنین باکتری ها

عوارض عفونت دندان

عفونت دندان در دسته بیماری های شایع و معمول در جهان قرار دارد و مورد عجیب یا نادری نیست. اما در خیلی موارد عدم تشخیص به موقع آن باعث ایجاد مشکلات زیادی برای فرد می گردد و عوارض جانبی زیادی را به همراه می آورد. به همین خاطر توصیه می گردد که به صورت ۶ ماه یک بار به دندان پزشک مراجعه کنید تا از وضعیت دندان های خود آگاه شوید و در صورت وجود مشکل مانند عفونت دندان به درمان آن اقدام نمایید. در صورت عدم درمان به موقع احتمال بروز مشکلات زیر وجود دارد:

• آبسه
  

نوع خاصی از عفونت است که تحت تاثیر عواملی مانند ضربه ناگهانی یا شرایط خاصی از عفونت دندان رخ می دهد. در مورد درمان چنین عفونتی تاخیر کردن بسیار خطرناک است و گزارش هایی مبنی بر مرگ افراد نیز وجود دارد. نشانه های این نوع آبسه که در پشت دهان ایجاد می شود شامل تورم در گلو همراه با درد، تب، عدم توانایی در بلع و … می باشد.

• سلولیت

این نوع از عارضه های جانبی بیشتر در کودکان ایجاد می گردد. در چنین مواردی عفونت مناطقی مانند پوست و چربی زیر پوست را در بر می گیرد و به صورت متحرک در بافت های نرم جابجا می شود. این ویژگی سلولیت کاملا برعکس آبسه است که در یک مکان باقی می ماند. نشانه های آن بوی بد دهان و در مراحل بالاتر حالت تهوع، استفراغ و تب و لرز می باشد.

• سپسیس

گسترش عفونت و وارد شدن آن به خون یکی دیگر از عوارض عفونت دندان است که باعث بیماری سپسیس می شود. در این بیماری بدن در مرحله واکنش به عفونت موجود در خون قرار دارد. بالا و پایین شدن زیاد دمای بدن، هذیان گویی، کاهش سطح هوشیاری، ضربان قلب بالا، افزایش تعداد تنفس، احساس درد در نواحی استخوانی مختلف بدن از جمله دست، پا و ستون فقرات از جمله علائم آن می باشند.

• استئومیت

استئومیت یا همان عفونت استخوان که تحت تاثیر عفونت وارد شده به خون، استخوان ها را نیز آلوده می کند، دیگر عارضه عفونت دندان می باشد که بسیار خطرناک می باشد.

• کیست دندان

کیست دندان نیز بر اثر عفونت دندان ممکن است اتفاق بیافتد که ناشی از تجمع مایع در حفره پایین دندان می باشد. در صورتی که زود تشخیص داده شود، درمان دارویی جوابگو خواهد بود، در غیر این صورت نیاز به جراحی دارد.

در موارد محدود و با نسبت یک به ده، احتمال ایجاد لخته  در سینوس های مغز ناشی از عفونت دندان وجود دارد که در نهایت ممکن است عامل مرگ فرد شود.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم ؟

با توجه به عوارض بیان شده و میزان خطرناک بودن عفونت دندان، توصیه می شود با اولین و کوچکترین نشانه ای که مشاهده کردید، به دندانپزشک مراجعه نمایید. هرچه زودتر فرآیند درمانی آغاز شود، هم از انتقال و گسترش عفونت جلوگیری می شود و هم اینکه ممکن است بدون نیاز به جراحی با درمان دارویی مشکل برطرف گردد.

از طرفی بخاطر اینکه برخی عفونت های دندان پنهان هستند و فرد عادی نمی تواند آنها را تشخیص دهد، مراجعه شش ماه یک بار به دندان پزشک از بروز چنین مشکلاتی جلوگیری می کند.

چگونه می توان فهمید که عفونت دندان به سایر قسمت های بدن نیز سرایت کرده است؟

در صورت عدم توجه به عفونت دندان و همچنین عدم طی کردن فرآیند درمانی آن، احتمال انتقال عفونت به سایر نقاط بدن وجود دارد که خطرات و مشکلات زیادی را به همراه می آورد. مهمترین نشانه های انتقال عفونت به سایر نقاط بدن عبارتند از :

• احساس ضعف و خستگی ممتد
• تغییرات دمایی بدن همراه با تب
• افزایش تعریق
• سردرد و سرگیجه
• افزایش ضربان نبض و قلب و افزایش میزان تنفس
• انواع تورم که ممکن است باعث مشکل در تنفس، مشکل در بلع و مشکل در باز شدن دهان شوند.
• تغییر رنگ ادرار به سمت تیره تر شدن
• حالت تهوع و استفراغ

چگونه می توان درد ناشی از آن را کاهش داد؟

در مورد شرایط حساس عفونت دندان چندین بار تذکر دادیم و باز هم اشاره می کنیم در اولین لحظه که از آن آگاه شدید باید به دندان پزشک مراجعه کنید و راه های درمانی جانبی پاسخگوی درمان کامل آن نمی باشد. اما در این فاصله که نوبت دندانپزشکی برای شما فراهم می گردد، با انجام مواردی می توانید مقداری از درد خود را که ناشی از عفونت دندان است کاهش دهید:

• عدم مصرف نوشیدنی ها و غذاهای خیلی گرم و خیلی سرد
• عدم خوردن غذاهای سفت که نیاز به جویدن زیاد باشد.
• مصرف غذاهای نرم و بلعیدنی مانند سوپ
• استفاده از مسکن ها